معرفی

دانشگاه‌های مجازی یكی از جدیدترین و كارآمدترین اشكال آموزش‌های از راه دور هستند و اخیراً در كشورهای مختلف نقش بسزایی در آموزش فراگیران به عهده گرفته‎اند. دانشگاه‌های مجازی مفهوم كلاس‌های سنتی را تغییر داده‌اند. بسیاری از فعالیت‌هایی كه در كلاس‌های مجازی صورت می‌گیرد مشابه آنهایی هستند كه در برنامه‌ها و كلاس‌های درس سنتی انجام می‌شود، اما ماهیت و فضایی كه این فعالیت‌ها در آن انجام می‌شود متفاوت است. در كلاس‌های مجازی دانشجویان در بعضی از دوره‌ها به صورت كنفرانس‌های رایانه‌ای شركت می‌نمایند. این دوره از طریق اینترنت و شبكه‌های وب جهانی ارائه می‌شوند و از نرم‌افزارهایی استفاده می‌كنند كه امكان برقراری ارتباط را برای دانشجویان در نقاط مختلف فراهم می‌سازد. ورود به این دوره‌ها از طریق رایانه شخصی در خانه یا در محیط كار با اتصال به اینترنت امكان‌پذیر است. در این نوع آموزش با تعداد محدودی استاد می‌توان دانشجویان بسیاری را پوشش داد، اگر چه این سیستم قادر خواهد بود از تمامی اساتید در رده‌های مختلف (هیأت علمی ـ استاد ـ مربی و استادیار ...) استفاده نماید. امروزه صدها دانشگاه معتبر در سراسر دنیا دروس و رشته‌های دانشگاهی خود را از طریق اینترنت در دوره‌هایی ارائه می‌كنند كه تنوع رشته‌ها و دروس ارائه شده با این روش بسیار زیاد است.
ویژگی‎های مهم دانشگاه مجازی عبارتند از:

عدم نیاز به حضور فیزیكی استاد و دانشجو
 از آنجا كه در این نوع دانشگاه غالب ارتباطات از طریق شبكه اینترنتی است، لزومی به حضور فیزیكی استاد و دانش پژوه در كلاس نیست. تنها كافی است دانشجو با استاد از طریق دستگاه كامپیوتر از منزل یا نزدیك‌ترین مركز متصل به شبكه به دانشگاه مجازی متصل شود و از امكانات آن استفاده كند.

عدم وابستگی كلاس درس به زمان خاص
 دسترسی شبانه‌روزی به كلاس درس در دانشگاه مجازی به استفاده‌كنندگان امكان می‌دهد به جای غیبت از محل كار در فرصت‌ها و اوقات فراغت به یادگیری بپردازند. البته این سیستم آموزشی را فناوری كنفرانس از راه دور در تالار كنفرانس و كلاس‌های آنلاین با حضور استاد در زمان خاص (جهت رفع اشكال) پشتیبانی می‌كند. ولی بخش اعظم این سیستم مبتنی بر دروسی است كه دانشجو در هر زمانی (آفلاین) می‌تواند دروس را دریافت كند.

كیفیت بالای ارائه دروس
در دانشگاه حضوری تعداد اساتید برای یك درس محدود می‌باشد. مثلاً برای یك درس خاص ممكن است یك یا نهایتاً دو استاد وجود داشته باشد. ولی در دانشگاه مجازی تیم‌های مجرب با استفاده از فناوری‌های مدرن و متنوع چند رسانه‌ای می‌توانند درس‌ها را به نحو مطلوب آماده و ارائه کنند. در ضمن دانشجو می‌تواند محتوای دروس را چندین مرتبه مشاهده كند و از این لحاظ نیز كیفیت آموزشی بهبود می‌یابد.

پشتیبانی و ثبت‌نام از تعداد زیاد دانش‌پژوه در یك درس
در دانشگاه حضوری به دلیل محدودیت كلاس‌ها و همچنین به سبب بازدهی پایین این مشكل وجود دارد كه دانشجویان به دلیل تكمیل ظرفیت كلاس‌ها نتوانند در درس دلخواه ثبت‌نام كنند. این مشكل در دانشگاه مجازی كمتر وجود ندارد.

صرفه‌جویی در هزینه
صرفه‌جویی در هزینه ساختمان‌های متعدد اداری و صرفه‌جویی قابل ملاحظه در تشكیل جلسات درسی، سمینارها، سفر اساتید و دانشجویان ـ هزینه نگهداری كلاس، برگزاری امتحانات، تهیه جزوات و كتاب و ...، همین‌طور بالا بردن سطح فرهنگی و علمی جامعه، دسترسی به كتابخانه دیجیتال و منابع آموزشی، سرعت در امور اداری، حق انتخاب دانشجویان در تعیین دوره‌های آموزشی، اجازه تهیه و آماده سازی مدل‌های مختلف آموزشی توسط استادان، نیاز كمتر به مدرسان تمام وقت و... از مزایایی آموزش مجازی محسوب می‌شود.

تاریخچه
دانشگاه فردوسی مشهد، جزو اولین دانشگاه‌هایی است كه در زمینه تاسیس دانشگاه مجازی اقدام نمود. ایده ایجاد دانشگاه مجازی در سال 1380 در دانشگاه شكل گرفت و متعاقب آن كمیته دانشگاه مجازی با محوریت مركز اطلاعات،‌ آمار و امور رایانه‌ای دانشگاه تشكیل شد.
هدف این كمیته مطالعه بر روی تاسیس دانشگاه مجازی و زمینه‌های اجرایی آن بود. از اقدامات این كمیته راه‌اندازی آموزش مجازی در سطح دانشگاه بود كه با كسب مجوزهای مربوطه، 4 واحد از دروس عمومی در سال 1382 از این طریق ارائه شد. همچنین در سال 1383 نیز 8 واحد از دورس پایه نیز بر بستر آموزش مجازی ارائه گردید. هم‌اكنون بیش از 35 درس در هر ترم به صورت مجازی ارائه می‌شود و ترم تابستانی دانشگاه فردوسی مشهد نیز منحصراً به‌صورت الكترونیكی برگزار می‌گردد. علاوه بر این محتوای بیش از 100 درس نیز در پورتال آموزش مجازی دانشگاه قرار گرفته است كه به‌صورت آموزش مجازی، نیمه مجازی یا كمك درسی، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
از سال 1385 با هدف تمركز امور آموزش مجازی دانشگاه و گسترش آن، مركز مستقل «آموزش‌های الكترونیكی دانشگاه فردوسی مشهد» تاسیس شد.
با پیگیری‌های صورت گرفته و در راستای تاسیس دانشگاه مجازی فردوسی مشهد، مجوز تاسیس یك رشته در مقطع كارشناسی و راه‌اندازی 9 رشته در مقطع كارشناسی‌ارشد از طرف هیات رئیسه دانشگاه صادر شده است كه اقدام‌های لازم برای ارائه آن‌ها نیز در حال انجام است.
روسای كمیته دانشگاه مجازی و مركز آموزش‌های الكترونیكی دانشگاه از زمان تاسیس آن‌ها در جدول آمده است.

 چارت سازمانی مدیریت آموزش‎های الكترونیك