جایگاه «آموزش» در دانشگاه نسل سوم /

داود قرونه /
عضو هیات علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی /

اما در بین دانشگاهیان ما، تا از نسل‌های دانشگاهی و یا دانشگاه نسل سوم صحبت به میان می‌آید، در یک ساده‌سازی مفهومی گفته می‌شود که دانشگاه‌های نسل اول دانشگاه آموزشی بودند، دانشگاه نسل دوم دانشگاه پژوهشی و دانشگاه نسل سوم دانشگاه کارآفرین هستند. نتیجه این برداشتِ ناکامل این می‌شود که توجه دانشگاهیان (مدیران و اعضای هیات علمی) عمدتاً بر فعالیت‌های پژوهشی و درآمدزایی متمرکز می‌شود و امر مهم آموزش به‌ویژه در دوره‌های کارشناسی و حتی در  تحصیلات تکمیلی به حاشیه رانده می‌شود. همچنین می‌بینم که عمده امتیازات ترفیع و ارتقای مرتبه دانشگاهیان نیز به دستاوردهای پژوهشی و انتقال فناوری آنها تعلق می‌گیرد.

واقعیتی که اغلب مورد غفلت واقع می‌شود این است که در طول عمر نسل‌های دانشگاهی، بر کارکردهای دانشگاه افزوده شده است نه اینکه کارکردهای دانشگاه جایگزین شده باشند. یعنی دانشگاه نسل اول یک کارکرد (مأموریت) داشت و آن آموزش بود. در اولین انقلاب دانشگاهی، کارکرد دومی -که همان پژوهش بود- به کارکرد آموزش افزوده شد (البته نوع آموزش نیز تغییر کرد). در نتیجه دومین انقلاب دانشگاهی نیز کارکرد سومی به نام کارآفرینی بر دو کارکرد سنتی دانشگاه افزوده شده است و امروزه از دانشگاه انتظار می‌رود که در توسعه جامعه نیز نقش مستقیم‌تری داشته باشد. در دانشگاه نسل سوم، کارآفرینی و تعامل با جامعه و در نتیجه آن تجاری‌سازی دانش بر پایه پژوهش و آموزش استوار است.

خلاصه کلام اینکه دانشگاه نسل سوم یک دانشگاه تک بعدی مبتنی بر مکانیزم‌های صِرف بازاری نیست، بلکه دانشگاهی است که می‌تواند دستاوردهای آموزشی و پژوهشی خود را به جامعه عرضه کند و در یک تعامل ارگانیک با جامعه (صنعت و دولت) منافعی را نیز نصیب خود نماید. در این نوع دانشگاه، «آموزش باکیفیت» نقش مهمی دارد و از طریق دو مکانیزم اصلی به انتقال فناوری کمک می‌کند: 1. «آموزش کارآفرینی» و 2. «آموزش کارآفرینانه».